به گزارش خبرنگار ایمینو ، یکی از زیرمجموعه‌های ستاد ویژه توسعه فناوری نانو کارگروه توسعه منابع انسانی است. این کارگروه نه‌تنها در توسعه علم و فناوری نانو در کشور نقش کلیدی داشته بلکه باعث تربیت و تولید نیروی انسانی متخصص و ماهری شده که امروزه در بخش نانو فعالیت می‌کنند. ماموریت این کارگروه در برنامه راهبردی اول ستاد نانو ترویج، اطلاع‌رسانی عمومی و تخصصی و توسعه نیروی انسانی در سطح دانشگاهی است. در این دوره حمایت‌های تشویقی برای پایان‌نامه‌ها و پروپوزال‌های حوزه نانو در نظر گرفته شده بود و ماموریت این کارگروه حمایت از آنها بود.
در حال حاضر ۷۴ دانشگاه در کشور رشته‌های تحصیلی حوزه نانو را در مقاطع ارشد و ۲۴ دانشگاه نیز در مقطع دکتری ارائه می‌دهند که این امر حاصل حمایت‌ها و همکاری‌های کارگروه توسعه منابع انسانی ستاد با دانشگاه‌ها بود. برنامه راهبردی دوم ستاد نانو بر همکاری بین‌المللی، توسعه صنعتی، تجاری‌سازی، بازاریابی بین‌المللی و حضور در بازارهای بزرگ جهانی متمرکز است که پس از تحکیم زیرساخت نیروی انسانی در حوزه نانو آغاز شد. براساس سیاست‌ها و اهداف برنامه راهبردی دوم رویکرد کارگروه توسعه منابع انسانی تغییر پیدا کرد و در حال حاضر تنها از پایان‌نامه‌های مأموریت‌محور و محصول‌محور حوزه نانو حمایت می‌کنند. به همین بهانه گفت‌وگویی با مهدی رضایت، مدیر کارگروه توسعه منابع انسانی ستاد توسعه فناوری نانو انجام دادیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
سقف حمایت مالی ستاد نانو از مقالات این بخش چقدر است؟
رضایت: حمایت مالی در بخش مقالات بسته به کیفیت مقالات فرق می‌کند. اگر فرد جزء نویسنده‌های اول مجله‌ای مانند ساینس باشد تا ۶۰ میلیون تومان حمایت می‌شود. البته میزان حمایت مالی به این امر که فرد نویسنده دوم یا نویسنده همکار باشد نیز بستگی دارد، رقم حمایت کمتر می‌شود. افرادی که مقاله‌شان از جنس مقالات Q۱ است تا ۱۵ میلیون تومان حمایت می‌شوند البته در صورتی که نویسنده اول باشند. مجلات Q۱ در زمره مقالات سطح بالای حوزه‌های علمی به شمار می‌روند. در حوزه حمایت مالی دو دسته‌بندی دیگر نیز وجود دارد که سقف حمایت یکی از آنها ۵ میلیون تومان است. دسته دوم مقالاتی را در برمی‌گیرد که سطح آخر حمایتی ما محسوب می‌شوند که تا مبلغ ۲ میلیون تومان از آن ها حمایت می‌شود.
تلاش ما این است که نویسندگان را به سوی نوشتن مقالاتی با کیفیت بالاتر سوق دهیم چراکه این امر باعث افزایش جایگاه کیفی ایران در حوزه مقالات می‌شود. با توجه به تورم سال جاری ۳۰ درصد افزایش بر حمایت‌های تشویقی ستاد اعمال شده و اطلاع‌رسانی به صورت واضح در بخش حمایت‌های تشویقی نیز ذکر شده است.
کمبود آب یکی از چالش‌های فعلی کشور است، آیا ستاد برای پایان‌نامه‌ها و مقالات این بخش استثنائاتی قائل شده است؟
رضایت: در سند راهبردی ستاد نانو چهار اولویت مشخص شده که شامل بخش های کشاورزی، سلامت، آب و محیط زیست می‌شود. در این بخش ها پایان‌نامه‌های ماموریت‌محور اساتید دارای ایده و طرح بیشتر مورد حمایت ستاد قرار می‌گیرد. رویکرد ستاد نانو در بخشهای مختلف مانند تحقیق و توسعه و تولید به همین شکل است. ۳۰۰ شرکت فعال در حوزه نانو در کشور وجود دارد که نزدیک به چهار درصدشان در بخشهای مرتبط به آب و محیط زیست فعالیت می‌کنند. بر این باوریم که بخش نانوفناوری برای تمام مشکلات حوزه آب راه‌حل دارد. نه تنها چهار حوزه کشاورزی، سلامت، آب و محیط زیست اولویت ستاد به شمار می‌روند بلکه در خصوص بحث‌های حمایتی نیز این بخشها را مد نظر قرار می‌دهیم.
چه چالش‌هایی برای آشنایی جامعه با مفهوم نانو و نانوفناوری داشتید؟
رضایت: اگر همین حالا از مردم کوچه و بازار بپرسید که نانوفناوری چیست؟ اگر هیچ اطلاعی هم از بحث‌های علمی آن نداشته باشد، باز هم جواب می‌دهد که اسم جوراب نانو را شنیده است. افرادی که سطح آگاهی بیشتری داشته باشند می‌گویند نام رنگ نانو به گوششان خورده است. در پمپ بنزین‌ها نوعی مکمل نانویی وجود دارد که راندمان سوخت را افزایش می‌دهد. بنابراین می‌توان گفت که ترویج نانو تا حد زیادی در جامعه انجام شده است. ایران در سال ۲۰۰۱ با ۹ مقاله در حوزه نانو رتبه ۵۷ دنیا را داشت اما این آمار در سال گذشته بیش از یک هزار و ۲۰۰ مقاله بوده است.
پرداختن به کیفیت و جلوگیری از خروج دانشجویان و ایجاد فارغ‌التحصیل بیکار از جمله دغدغه‌های جدی ستاد نانو است. سیاست‌های ما در ارتباط با وزارت علوم و وزات بهداشت است و تلاش می‌کنیم تا در بخش هایی از نانو دانشجو بپذیرند که صنایع منطقه به آن نیروی انسانی نیاز داشته باشد و شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در بخش های مرتبط با رشته تحصیلی دانشجویان در این مناطق وجود داشته باشد. درواقع چالش ما در بخش توسعه نیروی انسانی اشتغال، کارآفرینی و جایابی مناسب برای دانش‌آموختگان است.
برگزاری دوره‌های توانمندسازی در ستاد یکی از فعالیت‌هایی است که برای پاسخ به این دغدغه‌ها انجام می‌دهیم. در این دوره‌ها صاحبان صنایع را با بخشهای مختلف ستاد آشنا می‌کنیم، فناوری‌های بخش نانو را به آنها معرفی می‌کنیم و از طریق سایت‌های مختلف و مرتبط با ستاد استعدادها و فارغ‌التحصیلان بخش نانو را شناسایی می‌کنیم. فناوری نانو زیرساخت قوی در بخش نیروی انسانی دارد اما نحوه استفاده از آنها دغدغه جدی به شمار می‌رود. ستاد به صورت مستقیم و از طریق سازمان‌های مرتبط سعی می‌کند نیروهای انسانی حوزه نانو را به کار بگیرد. همچنین به شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید محصولات بخش نانو کمک می‌کنیم. در کنار استفاده از فارغ‌التحصیلان بخش نانو، جلوگیری از پذیرش دانشجو به شکل بی‌رویه در دانشگاه نیز مهم است.
چه برنامه‌هایی برای ایجاد ارتباط بین دانشگاه و صنعت دارید؟
رضایت: در حال حاضر تنها از پایان‌نامه‌های مأموریت‌محور یا محصول‌محور حمایت می‌کنیم. در مأموریت‌محوری استاد راهنما پایان‌نامه و پروپوزالی برای حل یک مشکل صنعتی تعریف کرده و کار مشترکی را نیز ساماندهی کرده، این پایان‌نامه تحت حمایت ستاد نانو قرار می‌گیرد. یک ناظر برای این پروژه در نظر گرفته می‌شود تا روند کار را نظارت کند، بدین ترتیب اگر مشکل یا چالشی در این میان باشد، ستاد می‌تواند به رفع آن کمک کند، برای مثال آزمایش‌های پروژه را در شبکه آزمایشگاهی انجام دهد. همچنین اگر هدف پایان‌نامه‌ای رفع چالش از یک صنعت یا تولید فناوری مورد نیاز صنعت باشد نیز مورد حمایت ستاد نانو قرار می‌گیرد. در حال حاضر پایان‌نامه‌هایی در بخش های انرژی، نساجی، آب، محیط زیست، سلامت و نانومواد در سطح کشور ارائه می‌شود. دانشجویان ایرانی در بخش انرژی روی نانوکاتالیست‌ها، در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر روی صفحه‌های خورشیدی و باتری‌هایی با طول عمر بالا کار می‌کنند، این خروجی‌ها باعث خوشحالی است.
طی سال‌های اخیر رشته تحصیلی جدیدی در بخش نانو به دانشگاه‌های کشور اضافه شده است؟
رضایت: در حال حاضر از اضافه کردن رشته تحصیلی جدید در بخش نانو به دانشگاه‌ها یا افزایش ظرفیت دانشجو در این رشته‌ها استقبال نمی‌کنیم، در این بخش نگاه کیفی داریم. افق دید ستاد نانو این است که ظرفیت‌های فعلی را نیز کاهش دهد تا بر مبنای وجود ظرفیت‌های منطقه‌ای دانشجو پذیرش شود. برای مثال فرض کنید در استان سمنان که تعداد زیادی معدن دارد، بنابراین تعداد دانشجو، رشته‌های تحصیلی، پایان‌نامه و پروپوزال باید متناسب با منطقه و ظرفیت‌های آن باشد. در استان فارس صنایع الکترونیکی و صنایع نساجی رونق زیادی دارد، بنابراین سیاست‌های دانشگاه باید بر این مبنا باشد که تعداد دانشجو را متناسب با ظرفیت تولیدی، صنعتی و شرکت‌های دانش‌بنیان آن منطقه بپذیرد.
منابع انسانی بخش نانو در حال حاضر در حدود ۴۰ هزار متخصص و فناور است که بخش قابل‌توجهی از آنها اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های کشور هستند. طی سه سال گذشته در رشته گرایش‌های علوم و فناوری نانو به صورت میانگین هر سال ۱۶۰ دانشجو دکتری در دانشگاه‌های وزارت علوم و وزات بهداشت پذیرش شده، این آمار در مقطع کارشناسی ارشد هزار و ۶۵۰ دانشجو در سال است
