به گزارش ایمینو، گزارش علمی یونسکو که هرساله منتشر می‌شود و به وضعیت علم، فناوری و توسعه کشورها می‌پردازد، در سال 2021 به‌طور ویژه جایگاه ایران در توسعه علم و فناوری، رونق شرکتهای دانش‌بنیان و خلاق را مورد بررسی قرار داده است. در پانزدهمین فصل از این گزارش به پیشرفت‌ها و رشد کشور در حوزه‌هایی نظیر شرکتهای دانش‌بنیان، فعالیت‌های تحقیق و توسعه و گسترش مراکز نوآوری اشاره شده است.
رونق شرکت‌ها با وجود تحریم‌ها
گزارش یونسکو در سال 2021 به افزایش تعداد مراکز نوآوری، شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد فناوری از سال 1394 به‌همراه افزایش تقاضای داخلی اشاره می‌کند، این گزارش می‌افزاید توسعه زیست‌بوم نوآوری در ایران، به رشدنمایی تعداد شرکتهای دانش‌بنیان و شرکتهای خلاق منجر شده است. این گزارش به ابعاد رشد زیست‌بوم نوآوری و فناوری در ایران پرداخته است که به واکاوی آسیب‌ها و موانع پیشِ‌روی فعالان دانش‌بنیان، خلاق و استارت‌آپی می‌پردازد.
به‌بیان این گزارش، علی‌رغم این چالش‌ها، مزیت‌هایی هم برای ایران به وجود آمد. وضع تحریم‌های سنگین در حوزه صادرات نفت، موجب شد ظرفیت اقتصاد دانش‌بنیان مورد توجه دولت قرار بگیرد. پشتیبانی دولت از شرکتهای دانش‌بنیان، شرکتهای خلاق و استارت‌آپ‌ها در سال‌های اخیر افزایش یافت و رونق این کسب‌وکارها را به‌همراه داشته است.
متنوع‌شدن حوزه‌های دانش‌بنیان
گزارش علمی یونسکو در سال 2021 رشد چشمگیر نوآوری درون‌زا در 5 سال گذشته را همراه با بالندگی می‌داند و بیان می‌کند؛ در سال 1394 نخستین مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها با هدف توانمندسازی استارت‌آپ‌ها در ایران ایجاد شد. 49 شتاب‌دهنده با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و 113 مرکز نوآوری با مشارکت پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌های بزرگ راه‌اندازی شد. مراکز رشد فناوری زمینه اشتغال در محیط دانشگاه را برای فارغ‌التحصیلان کارآفرین فراهم می‌آورد تا با راه‌اندازی شرکتهای خلاق به فعالیت کسب و کار بپردازند.
رشد ترویج فرهنگ دانش‌بنیان و خلاق
به‌بیان گزارش علمی در سال 2021، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از سال 1397 کتاب‌هایی با موضوع تجارب جهانی در 20 حوزه مبتنی بر فناوری با هدف آگاه‌سازی کارآفرینان از فرصت‌های نوآوری در جهان، به چاپ رسانده است که این حوزه‌ها عبارتند از مدیریت پسماند، کشاورزی، مدیریت آب و خشکسالی، آلودگی هوا، ورزش و سلامت جسمانی، سلامت دیجیتالی، نوآوری اجتماعی، انرژی، گردشگری، بیمه، آموزش و داده‌کاوی.
برخی از شرکتهای خصوصی بزرگ، سبدهای سرمایه‌گذاری خود را متنوع و از سال 1394 مجموعاً 20 استارت‌آپ را در حوزه‌های راهبردی مانند اقتصاد دیجیتال، آب، انرژی، لیزر و فوتونیک، علوم شناختی، هوافضا، نرم‌افزار، صنایع خلاق، کشاورزی و حمل‌ونقل راه‌اندازی کرده‌اند.
توانمندی بالا در تولید داروی ایران‌ساخت
این گزارش تحلیل کرده است که حوزه‌های فناوری زیستی و فناوری نانو از نقاط قوت پژوهش و فناوری در ایران محسوب می‌شوند. تا سال 1397 تعداد 524 شرکت فعال در حوزه زیست‌فناوری در ایران شکل گرفت و فروش محصولات نانو "ایران‌ساخت" فقط در عرض 3 سال 12 برابر شد. براساس پایگاه استنادی "اسکوپوس" در فاصله سال‌های 1391 تا 1397 تعداد منتشرات علمی ایران در حوزه سلامت و بهداشت تا 64 درصد افزایش یافت.
از سال 1394 سهم تولیدات دارویی داخلی به‌سرعت افزایش یافت. بازار داخلی در سال 1397 ارزشی برابر با 4.5 میلیارد دلار داشت که 70 درصد آن را شرکتهای دارویی با مالکیت داخلی تشکیل می‌دادند. ایران تا سال 1398 موفق شد 95 درصد از داروهای مورد نیاز بازار داخلی، شامل دوسوم از مواد فعال تشکیل‌دهنده این داروها را تولید و در سال 1398 به 170 کشور دارو صادر کند که مقصد بخش قابل‌توجهی از آن اتحادیه اروپا بود.
توانمندی بخش‌های دانش‌بنیان کشور برای مقابله با همه‌گیری کووید19
گزارش سال 2021 یونسکو در سال 2021 به مواجهه ایران با چالش کرونا و توانمندی شرکتهای دانش‌بنیان در مواجهه با این مشکل پرداخته است، به‌طوری که بیان می‌کند در سال 1399 شیوع ویروس کووید19، اقتصاد ایران را با چالش بزرگی مواجه کرد در حالی که ایرانیان در تدارک جشن سال نو بودند، تعداد مبتلایان مورد تأیید به 30 هزار نفر رسید.
از تأمین تجهیزات پیشرفته پزشکی تا جنبش‌های فرهنگی
در ابتدای سال جدید با هدف‌گذاری مجدد برای ظرفیت تولید تجهیزات ایمنی فردی مانند ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده، گامی در جهت جبران کمبودها برداشته شد.
این گزارش همچنین از حمایت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از اقدامات شرکتهای دانش‌بنیان در مقابله با کووید19 می‌گوید از جمله این‌که اعطای وام بدون بهره به کسب‌وکارها، راه‌اندازی پویش کروناپلاس برای تشویق شرکتهای خلاق به ارائه راه‌کارهایی برای رفع چالش‌های کووید19 و در نظرگرفتن مشوق‌های مالی برای کسب‌وکارها با هدف کمک به تولید تجهیزات پزشکی از مواد ضدعفونی‌کننده و محافظ تا ونتیلاتور و کیت‌های تشخیصی و حتی یافتن راه‌های نوین درمان، از جمله اقدامات حمایتی صورت‌گرفته است.
بهبود محیط کسب‌وکار برای شرکتهای دانش‌بنیان و خلاق فضای مجازی و دیجیتال
گزارش سال 2021 یونسکو به معرفی وضعیت ایران در حوزه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و خلاق دیجیتال، فضای مجازی و فناوری اطلاعات پرداخته است. در این گزارش آمده است که توسعه اقتصاد دیجیتال با ظهور شرکتهای خلاق، حمایت‌های متنوع دولت فناوری‌های دیجیتال، تحولی کلیدی در حوزه فناوری‌های نو ایجاد کرده است.
بنابراین گزارش، در 5 سال گذشته تعداد زیرساخت‌های برخط در زیست ایران افزایش یافته است، برای مثال برنامه‌های کاربردی درخواست آنلاین سرویس خودرو، بازارهای آنلاین و دیجیتال و پخش ویدئویی جزو مهم‌ترین این برنامه‌ها به‌حساب می‌آیند.
شیوع ویروس کووید19، موجب رشد تقاضا برای شرکتهای خلاق حوزه سلامت و تبلیغ برنامه‌های کاربردی طراحی‌شده برای تلفن‌های همراه هوشمند جدید در این حوزه روی بیلبوردهای شهری شده است.
رشد عرضه و تقاضای خدمات آنلاین با افزایش نفوذ اینترنت به‌ویژه اینترنت تلفن همراه بوده است. نفوذ اینترنت در سال 1399 به 70 درصد رسیده است در حالی که در سال 1394 نفوذ اینترنت 40 درصد بوده است، به‌علاوه، دوسوم بالغ بر 65 درصد کاربران تلفن همراه در ایران به اینترنت دسترسی دارند.
در گزارش سال 2021 یونسکو که در پانزدهمین فصل آن به‌طور اختصاصی به وضعیت علم و فناوری ایران پرداخته، نکات قابل‌توجهی ذکر شده است، نسخه دیجیتال فصل پانزدهم این گزارش را از انتشارات سایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری دریافت و به‌صورت کامل مطالعه کنید.
