یکی از مهم‌ترین اهداف نظام‌های نوآوری در سراسر جهان، اتصال فناوری به بازار و خلق ثروت از آن است.از یک سو، فشارهای اجتماعی برای ارتقای رفاه و خلق ثروت از سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در حوزه توسعه علم و فناوری و از سوی دیگر، تنگناهای اقتصادی ناشی از ناکافی بودن منابع عمومی دولتی، تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهش و فناوری را به عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های دانشگاه‌ها و موسسه‌های تحقیقاتی مطرح کرده است. از مهم‌ترین روش‌های تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهش و فناوری در دانشگاه‌ها و موسسه‌های پژوهشی می‌توان به لیسانس، فرانشیز، شرکت زایشی، سرمایه‌گذاری مشترک و فروش مستقیم کالا یا خدمت اشاره کرد.
به طور کلی بخش‌های اثرگذار در زیست بوم نوآوری و همکاری فناورانه بین شرکت‌های بزرگ و نوپا را می‌توان به گروه‌هایی شامل بر سازمان‌های دولتی، نهادهای آموزشی و پژوهشی، نهادهای مالی، شرکت‌ها، نهادهای حمایتی، نهادهای ارائه‌دهنده خدمات تخصصی و نهادهای ترویجی تقسیم‌بندی کرد. سازمان‌های دولتی که مسئولیت سیاست‌گذاری و اجرای سیاست‌های مختلف در کشور را بر عهده دارند، از طریق تدوین برنامه‌ها و سیاست‌های مختلف می‌توانند زمینه همکاری شرکت‌های بزرگ و کوچک را فراهم کنند. علاوه‌براین، سازمان‌های دولتی با فراهم‌سازی رژیم قوی حمایت از مالکیت دارایی فکری باعث افزایش تمایل شرکت‌های نوپا برای همکاری با شرکت‌های بزرگ می‌شوند. نهادهای آموزشی و پژوهشی نیز مسئولیت فراهم‌سازی نیروی انسانی مورد نیاز برای فعالیت در زیستبوم از طریق ارائه آموزش‌های عمومی و تخصصی و همچنین مسئولیت اجرای پروژه‌های لازم را بر عهده دارند.
نهادهای مالی در زیست بوم همکاری فناورانه، نهادهایی هستند که مسئولیت تامین مالی شرکت‌ها و تحقیق و توسعه را بر عهده دارند که ازجمله آنها می‌توان به بانک‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر اشاره کرد. شرکت‌ها، همان بازیگران اصلی زیست بوم همکاری فناورانه بوده که شامل شرکت‌های بزرگ صنعتی و کوچک و متوسط و نوپایی است که با یکدیگر همکاری داشته و زیست بوم را تشکیل می‌دهند. خوشبختانه در بخش معدن و صنایع معدنی کشور، شرکت‌های بزرگی مانند شرکت ملی صنایع مس ایران و شرکت‌های مطرح فولادی همچون فولاد مبارکه، گل‌گهر، چادرملو و … حضور دارند که می‌توانند ظرفیت مناسبی در هم‌افزایی با شرکت‌های تحقیقاتی و دانش‌بنیان در حوزه معدن ایجاد کنند.
مقصود از نهادهای حمایتی، نهادهایی است که اقدام‌های مختلفی را برای حمایت مالی و غیرمالی از رشد و توسعه شرکت‌ها و همچنین به‌هم‌رسانی شرکت‌های بزرگ و نوپا انجام می‌دهند. نهادهای ارائه‌دهنده خدمات تخصصی نیز به شرکت‌های حاضر در زیست بوم در زمینه‌های تخصصی مانند مسائل حقوقی، بیمه و… خدمات لازم را ارائه می‌کنند. نهادهای ترویجی مانند رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز به دنبال فرهنگ‌سازی در سطح زیست بوم و نوآوری هستند.
بخش معدن و صنایع معدنی، یکی از ۲۰ صنعت در حال رشد سریع جهان تا سال ۲۰۳۰ به شمار می‌آید و امروزه نهادهای حاکمیتی مختلف اقدام به راهاندازی مراکز متعددی برای شتاب‌دهی و رشد کسب‌و‌کارهای معدنی خود کرده‌‌اند. در همین راستا، ایران به عنوان یکی از ۱۰ کشور برتر معدنی جهان، راهاندازی چنین مراکزی را برای توسعه طرح‌های نوآورانه و فناورانه مرتبط با بخش معدن و صنایع معدنی در دستور کار خود قرار داده است که از جمله آن می‌توان به مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران (ایمینو) اشاره کرد.
از آنجایی که کشور طی سالیان اخیر با تحریم‌های شدید مواجه شده، بومی‌سازی قطعات و تجهیزات مورد نیاز بخش معدن و صنایع معدنی به ویژه فولاد بیش از پیش مورد توجه سازمان‌های دولتی ذی‌ربط مانند ایمیدرو قرار گرفته است. بسیاری از این قطعات و تجهیزات در سایه زیست بوم نوآوری، بومی‌سازی و منجر به توسعه پژوهش و فناوری در بخش معدن و صنایع معدنی کشور شده‌اند.
با این تفاسیر، زیستبوم نوآوری و ایده‌‌پردازی استارت‌آپی می‌تواند بخش معدن را در راستای بهبود عملیات معدنی مانند اکتشاف با استفاده از فناوری‌‌ها در راستای کاهش هزینه‌های موجود، شفاف‌‌سازی اطلاعات در زنجیره ارزش، افزایش بازدهی و ارتقای بهره‌وری در فرایند استخراج و به‌‌کارگیری روش‌های تدوین فرآوری محصولات معدنی با استفاده از فناوری‌‌های نوین یاری رساند. همچنین نقش زیست بوم نوآوری در استحصال و فرآوری عناصر کمیاب و نادر خاکی بسیار پررنگ‌تر از سایر عناصر خواهد بود و همین مسئله بر ضرورت توسعه زیست بوم نوآوری در بخش معدن و صنایع معدنی می‌افزاید.
یادداشت: مجید وفایی فرد
